بررسی جواز سقط جنین بر مبنای قاعده اضطرار در فقه مقارن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

از دیدگاه اسلام، جنین صاحب تشخص است و حرمت سقط آن امری مسلم و مورد اتفاق فقهای امامیه و بیشتر فقهای اهل‌سنت است، اما چنان‌که در بیشتر موارد باوجود عناوین ثانویه، امکان تخصیص حکم وجود دارد در مورد سقط جنین هم اگر ضرورت اقتضا کند در برخی موارد باتوجه به اصول عملیه و قواعد فقهی می‌توان حکم به جواز کرد. ازجمله قاعده فقهی اضطرار که در فقه عامه معروف به قاعده «الضرورات تبیح المحظورات» است که برمبنای آن در مواردی سقط جنین جایز دانسته شده است. آنچه در نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه و بررسی کتب فقهای معاصر دو مذهب امامیه و اهل‌سنت به‌دست آمده، این است که در صورت تحقق شرایط اضطراری اگر بقای جنین در شکم مادر، سلامت وی را در معرض خطر قرار دهد و یا جانش را تهدید کند حفظ جان مادر مهمتر از جنین بوده و سقط جنین جایز است. همچنین در صورت ناقص‌الخلقه بودن جنین برخی از اهل‌سنت بر مبنای قاعده مزبور قائل به جواز در برخی شرایط هستند.
 

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم (1384). مترجم: الهی قمشه‌ای، مهدی. تهران: جاجرمی.

    1. ابن حنبل، ابن‌محمد (1416هـ.ق). المسند. قاهره: دار‌الحدیث.
    2. ابن محمدرحیم، ابراهیم‌بن محمد قاسم (1423هـ.ق). احکام الاجهاض فی فقه الاسلامی. منچستر: مجله الحکمه.
    3. ابن منظور، محمد (1408هـ.ق). لسان العرب. بیروت: دار‌‌احیاء التراث العربی.
    4. ادریس، عبدالفتاح محمود (1416هـ.ق). الاجهاض من منظور اسلامی. بی‌جا: بی‌نا.
    5. اردبیلی، احمد‌بن محمد (1421هـ.ق). زبده البیان فی براهین احکام القرآن. قم: انتشارات مؤمنین.
    6. انصاری، مرتضی (1415هـ.ق). کتاب الطهاره. قم: المؤتمر العالمی.
    7. انصاری، مرتضی (بی‌تا). فرائد الاصول. قم: مؤسسه‌ النشر الاسلامی‌ جا‌معه‌ المدرسین‌ فی‌ الحوزه‌ العلمیه.
    8. الباحسین، یعقوب‌‌بن عبدالوهاب (1431هـ.ق). المفصل فی القواعد الفقهیه. بی‌جا: دار‌‌التدمریه.
    9. بخاری، محمد‌بن اسماعیل (بی‌تا). صحیح بخاری. بیروت: دار‌‌الجیل.
    10. البوطی، محمدسعید رمضان (بی‌تا). مسئله تحدید النسل و التعقیم وقایه و علاجا. بی‌جا: مکتبه الفارابی.
    11. بیستونی، محمد (بی‌تا). ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
    12. الترمذی، محمد‌بن عیسى (1975). سنن الترمذی. شرکه مکتبه و مطبعه مصطفى البابی الحلبی. مصر.
    13. حجاج نیشابوری، مسلم (۱۴۱۹هـ.ق). صحیح مسلم. بیروت: دار‌الفکر.
    14. حرعاملی، محمد‌بن حسن (1409هـ.ق). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. بیروت: دار‌‌احیاء التراث العربی.
    15. خامنه‌ای، سیدعلی (1379). رساله اجوبه الاستفتائات. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
    16. خدادادی، غلامحسین (1385). احکام پزشکان و بیماران مطابق با فتاوای آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
    17. خرازی، سیدمحسن (1420هـ.ق). مسئله تحدید النسل و التعقیم. مجله فقه اهل البیت (ع)، شماره15، 71- 94.
    18. خویی، ابوالقاسم (1431هـ.ق). صراه النجاه فی اجوبه الاستفتائات. قم: دار‌‌الصدیقه الشهیده.
    19. خویی، سیدابوالقاسم (1381). استفتائات. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
    20. الدبسی، سناءعثمان (2010). الاجتهاد الفقهی المعاصر فی الاجهاض و التلقیح الصناعی. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
    21. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن محمد (1428هـ.ق). مفردات الفاظ القرآن الکریم. قم: منشورات ذوی القربی.
    22. زجاجی مجرد، مجید (1377). عامل اضطرار در فقه و حقوق موضوعه. بی‌جا: انتشارات مرسل.
    23. زیدان، عبدالکریم (1415هـ.ق). المفصل فی احکام المراه و البیت المسلم فی الشریعه الاسلامیه. بیروت: مؤسسه الرساله.
    24. السجستانی، ابوداوود (1430هـ.ق). سنن ابی داوود. لبنان: دار‌‌الرساله العالمیه.
    25. السدلان، صالح‌بن غانم (1420هـ.ق). القواعد الفقهیه الکبری و ما تفرع عنها. الریاض: دار‌بلنسیه.
    26. السید اسماعیل، بدر محمد (2010). حکم اسقاط الجنین المشوه فی فقه الاسلامی و الطب الحدیث. بی‌جا: دار‌‌الفکر الجامعی.
    27. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1425هـ.ق). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الاساسیه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    28. شومان، عباس (1419هـ.ق). اجهاض الحمل و ما یترتب علیه من احکام فی الشریعه الاسلامیه. قاهره: دار‌‌الثقافیه للنشر.
    29. طاهری، حبیب‌الله (1387). قواعد فقه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    30. طباطبایی، محمدحسین (1384). ترجمه تفسیر المیزان. مترجم: موسوی همدانی، سید محمدباقر. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    31. طبرسی، حسن (1415هـ.ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی العالمی للمطبوعات.
    32. عراقی، ضیاء‌الدین (بی‌تا). نهایه الافکار. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    33. علی العواری، عبدالفتاح بهیج (2010). الدر الثمین لبیان حکم اجهاض الاجنه المشوهین دراسه فقهیه مقارنه. بیروت: دار‌‌الکتب القانونیه، دار‌‌شتات للنشر و البرمجیات.
    34. علیان‌نژادی، ابوالقاسم (1376). استفتائات جدید آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی. قم: انتشارات امام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
    35. فاضل لنکرانی، محمد (1377). جامع المسائل (استفتائات). قم: چاپ مهر.
    36. قبله‌ای خویی، خلیل (1385). قواعد فقه. تهران: انتشارات سمت.
    37. قمی، محمد‌بن حسین‌بن بابویه (شیخ صدوق) (بی‌تا). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
    38. کنعان، احمدمحمد (1420هـ.ق). الموسوعه الطبیه الفقهیه. بیروت: دار‌النفاس.
    39. محقق داماد، مصطفی (1380). قواعد فقه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
    40. مشکینی اردبیلی، علی (1434هـ.ق). مصطلحات الفقه. محقق: احمدی جلفایی، حمید. قم: مؤسسه دار‌‌الحدیث العلمیه و التقافیه.
    41. مکارم شیرازی، ناصر (1380). بحوث فقهیه هامه. قم: مدرسه الامام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
    42. النادی، محمدابراهیم سعد (2011). الاجهاض بین الحظر و الاباحه دراسه فقهیه مقارنه. بیروت: دار‌الفکر جامعی.
    43. نایینی، محمد‌حسین (1377). ‌اجود التقریرات. بی‌جا: صاحب الامر (عج).
    44. النسائی، ابوعبدالرحمن احمد‌بن شعیب‌بن علی الخراسانی (1406هـ.ق). سنن النسایی. حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیه.