1
درس دانشگاه و دانش‌پژوه دکتری فقه خانواده، ، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی،
2
پژوهشگر و مدرس دانشگاه و دانش پژوه دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران
چکیده
اضطرار از شرایطی است که میتواند باعث تغییر در احکام شریعت شود. ازآنجاکه خانواده، بنیادیترین نهاد اجتماعساز و مأمن انس و آرامش جسم و جان آدمی است، مجموعه احکام فقهی خانواده در دو قالب تکلیفی و وضعی، مقرر شدهاند تا سعادت و تعالی مادی و معنوی این نهاد، اعضای آن و جامعه را تأمین و تضمین کنند. باوجوداین، تحقق شرایط اضطرار، گاهی فقه کیفری خانواده را نیز متأثر میکند. حال پرسش آن است که تحقق شروط اضطرار یعنی، ترس بر تلفشدن نفس محترمه یا اعضای بدن، فعلیت اضطرار، فقدان مفری برای خروج از وضعیت اضطرار و عدم ورود در شرایط اضطرار چه تأثیری بر احکام تکلیفی و وضعی در فقه کیفری خانواده دارد. دیگر آنکه ملاک و معیار در تشخیص تحقق اضطرار چیست. پژوهش پیشرو به روش تحلیلی-توصیفی و بااستناد به منابع کتابخانهای بدین نتایج دست یافته است که براساس قاعده: «الضرورات تبیح المحظورات»، احکام تکلیفی ناظر بر حرمت به اباحه مبدل میشود، ولی در احکام وضعی ورود ندارد. ملاک و معیار در تشخیص تحقق اضطرار در امور ساده، مراجعه به نظر عرف و در موارد پیچیده، رجوع به اهل خبره است.
)